ONDERVOEDING : EEN GROTE UITDAGING

Wat is ondervoeding ?

Ondervoeding is een pathologische aandoening gekenmerkt door een onevenwicht van de energiebalans, m.a.w. een innametekort ten aanzien van de voedingsbehoeften van het organisme. Bij ouderen neemt ondervoeding een speciale vorm aan : we spreken van eiwit-energie ondervoeding. Het wordt gedefinieerd door een gebrek aan eiwitten en energie; meestal gepaard gaand met een tekort aan vitamines en sporenelementen.

Zie ook : De oorzaken en gevolgen van ondervoeding begrijpen

Enkele cijfers omtrent ondervoeding

Volgens de Franse “Haute Autorité de Santé” (2007), treft ondervoeding :

4 tot 10% van de thuiswonende ouderen
15 tot 38% van de mensen die in instellingen wonen (rust- en verzorgingstehuizen, enz. …)
Tot 70% van de in het ziekenhuis opgenomen ouderen
Bij een normale veroudering, bevorderen veranderingen in het lichaam het optreden van ondervoeding. Veroudering kan gepaard gaan met eetluststoornissen die tot onvoldoende voedselconsumptie kunnen leiden. Om dit fenomeen te verklaren, spreekt men van leeftijdsanorexia.
Met de leeftijd observeert men ook een weerstand tegen hervoeding : de oudere persoon, in tegenstelling tot een jonge volwassene, compenseert de energie-inname niet na een periode van vasten (bijvoorbeeld na een ziekenhuisopname). Het is daarom uiterst belangrijk te anticiperen en preventieve maatregelen te nemen.
Ten slotte, ervaren ouderen veranderingen in het eiwitmetabolisme. Deze kunnen leiden tot een geleidelijke afname van de vetvrije massa (spierreserves) ten gunste van lichaamsvet. Dit mechanisme, sarcopenie (of spierafbraak) genaamd, kan echter worden gecompenseerd door een regelmatige fysieke activiteit en een aangepaste eiwitinname via de voeding.

Ouderen, een bevolkingsgroep met een hoog risico op ondervoeding

Drie risicofactoren voor ondervoeding :

Rekening houden met de specifieke behoeften van ouderen om ondervoeding te bestrijden

	Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid* voor ouderen	Aanbevolen dagelijkse hoeveelheid* voor ondervoede ouderen
Energie	36 kcal / kg gewicht	tot 40 kcal / kg gewicht
Eiwitten	van 1,0-1,2 g / kg gewicht	tot 1,5 g / kg gewicht

* Apports Nutritionnels Conseillés pour la population française. Martin A. et al. Tec & doc, 3de editie, Paris 2011

Oorzaken van ondervoeding

Ondervoeding kan volgende oorsprongen hebben :

Endogeen : de energiebehoeften van de persoon worden te belangrijk ten opzichte van zijn innames. Het is gekoppeld aan een hyperkatabolisme (overmatige afbraak van eiwitten, vetten en koolhydraten in het lichaam) zonder compensatie door voedsel. Dit immuunafweermechanisme treedt op als gevolg van ziektes en meer in het algemeen van elke acute of chronische ontstekingstoestand.
Exogeen : de energie-inname is te laag in verhouding tot de behoeften van de persoon, omdat het zijn voedselconsumptie vermindert. Bij ouderen kunnen veel sociale, psychologische en fysiologische factoren leiden tot een onvoldoende inname.

Er zijn ook veel misvattingen over het dieet van ouderen.

Sommige mensen denken dat de energiebehoefte afneemt met de leeftijd, terwijl de energie-inname eigenlijk minstens gelijk moet zijn aan die van jonge volwassenen.

De gevolgen voor ondervoede ouderen : de spiraal van ondervoeding

** Volgens Dokter Monique Ferry

Ondervoeding bij ouderen is een vicieuze cirkel, omdat elke met ondervoeding geassocieerde gebeurtenis de voedingsstatus van de patiënt aantast. Onvoldoende inname loopt meestal uit op gewichtsverlies. Het gevolg hiervan is zwakheid die dan weer zal leiden tot steeds langere en frequentere pathologische episodes. Het is moeilijk om naar een goede voedingsstatus terug te keren eenmaal het ondervoedingsproces begonnen is. Daarom is het belangrijk om meteen in te grijpen zodra de eerste waarschuwingssignalen verschijnen.